ຂ່າ / Galanga

Language

ການນຳໃຊ້

ອາຫານ

ສີນຄ້າ

ພືດເປັນຢາ

ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ

Alpinia galanga (L.) Willd. / ZINGIBERACEAE.

ຊື່ພ້ອງ

Alpinia alata A.Dietr.
Alpinia galanga var. galanga
Alpinia galanga var. pyramidata (Blume) K.Schum
Alpinia pyramidata Blume
Alpinia calcarata var. compacta Gagnep.
Alpinia cernua Sims
Languas galanga (L.) Stuntz
Maranta galanga L.
Zingiber galanga (L.) Stokes

ຊື່ອື່ນ

ອັງກິດ: galangal, galingale, galanga.
ໄທ: ຂ່າ
ຈີນ: Hóng dòukòu xuémíng [红豆蔻学名]
ຫວຽດ: Riềng nếp; Hồng đậu khấu; Sơn nại; Sơn khương tử, Riềng ấm

ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ຂ່າເປັນພືດລົ້ມລຸກຫຼາຍປີ, ສູງ ແຕ່ 1-2.5 ມ, ມີຫົວເປັນເສັ້ນໄຍ, ສີນໍ້າຕານອ່ອນ, ເສັ້ນຜ່າກາງ ເຖິງ 5 ຊມ. ໃບມີຂະໜາດ ປະມານ 30-50 x 5-10 ຊມ, ບາງຄັ້ງມີຂົນນ້ອຍໆຢູ່ກາບໃບ. ລຳຕົ້ນມີເສັ້ນຜ່າກາງປະມານ 2 ຊມ. ມີຊໍ່ດອກເກີດຢູ່ປາຍສຸດ ຂອງລຳຕົ້ນ, ຍາວເຖີງ 20 ຊມ, ສ່ວນດອກເປັນສີແດງປົນຂາວ, ມີຂະໜາດ 2-2.5 x 2 ຊມ. ໝາກເປັນໜ່ວຍມົນ ຫຼື ຮູບໄຂ່, ສີເຫຼືອງ ຫຼື ແດງ. ເມື່ອເວລາສຸກຈະມີເສັ້ນຜ່າກາງ 8-10 ມມ. ແກ່ນເປັນຫຼ່ຽມ, ສີເຫຼືອງເສົ້າ ຫາ ນ້ຳຕານເສົ້າ ແລະ ມີເສັ້ນຜ່າກາງ 1.2-1.6 ຊມ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ໝາກ ແລະ ພາກສ່ວນອື່ນຂອງຂ່າມີກິ່ນຫອມ ແລະ ໃຊ້ເປັນເຄື່ອງເທດປຸງອາຫານ. ຮາກອ່ອນ ແລະ ຊໍ່ດອກອອ່ນຂອງຂ່າໃຊ້ກິນເປັນອາຫານຄືກັນກັບຜັກ. ຢູ່ໃນປະເທດລາວ ແລະ ໄທ ຫົວຂ່າອ່ອນ ຫຼື ຮາກອ່ອນແມ່ນສຳຄັນ ໂດຍສະເພາະ ໃນການປຸງແກງ ຕົວຢ່າງແມ່ນຕົ້ມຍຳ. ຄົນລາວເຮົາໄດ້ເກັບໝາກຂ່າຂາຍໃຫ້ຄົນຈີນ ເພື່ອປຸງແຕ່ງເປັນຍາຊ່ວຍຍ່ອຍອາຫານ, ປົວອາການເຈັບທ້ອງ, ຖອກທ້ອງ ແລະ ທ້ອງຂີ້ຮາກ. ນ້ຳມັນລະເຫີຍທີ່ສະກັດຈາກຮາກ ແລະ ໃບຂອງຂ່າ ໃຊ້ຮັກສາທາດລົ້ມ, ໂລກປະສາດ ແລະ ໂລກຜີວໜັງ. ຫົວ ແລະ ໝາກ ແມ່ນນຳໃຊ້ເປັນຕົວເສີມກິ່ນຫອມໃນຢາ. ຂ່າແດງ ຊະນິດ galangal ແມ່ນນິຍົມກັນນຳມາເຮັດຢາ ໃນອີນໂດເນເຊຍ, ສຳລັບຂ່າຫົວສີຂາວນິຍົມນຳມາໃຊ້ເຮັດເຄື່ອງເທດ ຫຼື ກັ່ນເອົານ້ຳມັນລະເຫີຍ ຫຼື ໃຊ້ປຸງລົດຊາດເຫຼົ້າ. ຫົວຂ່າຍັງຖືກໃຊ້ເປັນສີຍ້ອມຜ້າ ສີເຫຼືອງ ແລະ ສີຂຽວອ່ອນ.

ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ

Greijmans, M., Ketphanh, S., Lamxay, V., & Sengdala, K. 2007. Non-Timber Forest Products in the Lao PDR. A Manual of 100 Commercial and Traditional Products. The National Agriculture and Forestry Research Institute. Vientiane, Lao PDR.

Leti, M., Hul, S., Fouché, J.-G., Cheng, S.K. & David, B. (2013). Flore photographique du Cambodge: 1-589. Éditions Privat, Toulouse.

Flora of China Editorial Committee. 2000. Flora of China (Flagellariaceae through Marantaceae). 24: 1–431. In C. Y. Wu, P. H. Raven & D. Y. Hong (eds.) Fl. China. Science Press & Missouri Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.

ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ

ຮຽບຮຽງ / Compilers: ລາວ: ກົມແກ້ວ ສີບຸນຫວັງ, Eng: Manoluck Bounsihalath; Editor: Ass. Prof. Dr. Vichith Lamxay & Keooudone Souvannakhoummane