ໝາກມາດແດງ / Indonesian lemon pepper

ການນຳໃຊ້

ອາຫານ

ພືດເປັນຢາ

ນ້ຳມັນຫອມ

ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ

Zanthoxylum acanthopodium DC. / RUTACEAE

ຊື່ພ້ອງ

Zanthoxylum acanthopodium var. acanthopodium
Zanthoxylum acanthopodium var. timbor Hook. f.

ຊື່ອື່ນ

ໄທ: ກຳຈັດດອຍ ແລະ ໝາກກາກດອຍສຸເທບ.
ຈີນ: 刺花椒.
ອັງກິດ: Indonesian lemon pepper, Tom bul, Nepalidhanya, Darmar ແລະ Tejphal Timur.

ສະຖານະພາບການອະນຸລັກ

Near Threatened

ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ຈັດເປັນໄມ້ຟຸ່ມ ຫຼື ໄມ້ຢືນຕົ້ນຂະໜາດນ້ອຍ. ລຳຕົ້ນສູງປະມານ 6 ມ, ລຳຕົ້ນ ແລະ ກິ່ງມີໜາມແຫຼມ ແລະ ຄົມ, ຮຽງວຽນອອກຮອບຂໍ້, ມີຈຸລັງອາກາດສີຄີມກະຈາຍຫ່າງໆ, ກິ່ງອ່ອນມີຂົນສັ້ນສີນ້ຳຕານແດງປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ. ໃບປະສົມຂັ້ນໜຶ່ງແບບຂົນນົກປາຍຄີກ, ອອກວຽນສະຫຼັບ. ໃບຍ່ອຍມີ 3 ໃບ, ຮູບຮີ, ຮູບໄຂ່ ຫຼຶື ຮູບຫອກ, ກວ້າງ 2-4 ຊມ, ຍາວ 6-10 ຊມ, ໂຄນໃບມົນ, ຂອບແສກແຂ້ວຕື້ນ, ປາຍແຫຼມ, ແຜ່ນໃບຊາກຊາ, ຜິວໃບດ້ານເທິງສີຂຽວເຂັ້ັມ, ຜິວໃບດ້ານລຸ່ມສີຂຽວອ່ອນ, ມີຂົນປົກຄຸມທັງສອງດ້ານ. ຊໍ່ດອກແບບກະຈຸກ, ອອກຕາມງ່າມໃບ ແລະ ລຳຕົ້ນ ຫຼື ປາຍຍອດ. ດອກຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ, ຂະໜາດນ້ອຍ, ສີບົວ ຫຼື ສີແດງ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5-6 ອັນ, ຖົງລະອອງສີມ່ວງແດງ. ເຕົ້າໄຂ່ມີຍາວປະມານ 3 ມມ, ຜິວລຽບມັນ, ສີແດງອົມມ່ວງ. ໝາກຂ້ອນຂ້າງກົມ, ມີ 4 ພູ, ໝາກແຫ້ງແລ້ວແຕກ, ສີແດງ. ແກ່ນມີ 1 ແກ່ນຕໍ່ 1 ພູ, ຂ້ອນຂ້າງກົມ, ສີດຳ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ອາຫານ:
    ໝາກແຫ້ງ: ມີລົດຊາດເຜັດຮ້ອນນຳມາບົດເປັນຜົງໃຊ້ແຕ່ງກິ່ນອາຫານ.
ສັບພະຄຸນ:
    ເປືອກ ແລະ ໝາກ: ໃຊ້ຮັກສາອາການອາຫານບໍ່ຍ່ອຍ, ແກ້ໄຂ້ ແລະ ຮັກສາພະຍາດອາຫິວາລະບາດ.
    ເປືອກຕົ້ນ: ຂູດປິດຮູແຂ້ວແມງ ຫຼື ນຳມາອົມແກ້ອາການເຈັບແຂ້ວ.
    ໝາກ: ຕຳໃສ່ຕົ້ມໄກ່ ຫຼື ຕຸ່ນໄກ້ເອົານ້ຳດື່ມແກ້ອີສຸກອີໃສ.
ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ:
    ໝາກ: ນຳມາສະກັດນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍທີ່ມີຊື່ວ່າ wartara oil ເພື່ອໃຊ້ເປັນເຄື່ອງຫອມ.
ຄຸນປະໂຫຍດ:
    ໃບ: ໃຊ້ເປັນຢາຂ້າແມງໄມ້.
    ເນື້ອໄມ້: ແໜ້ນໃຊ້ເປັນໄມ້ເທົ້າ ແລະ ເຮັດຟືນ ຫຼື ເຜົາຖ່ານ.
    ແກ່ນ: ໃຊ້ເປັນຢາເບື່ອປາ.
    ເປືຶອກຕົ້ນ: ນຳມາທັບແຊ່ນ້ຳເບື່ອປ່າ.

ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ

Yonzone, R., Rai, S. (2016). Zanthoxylum acanthopodium DC. (Rutaceae) - A Favourable Ethnomedicinal Fruit for The Local Inhabitants of Darjeeling Himalaya of West Bengal, India. Journal of Complementary Medicine & Alternative Healthcare, J1(1): JCMAH.MS.ID.555554.

Siregar, B.L., Siregar, L.A.M., Nisa, T.C., Putri, L.A.P. (2019). Flower morphology and inflorescence of Andaliman (Zanthoxylum acanthopodium DC.) from Dairi, North Sumatera. Earth and Environmental Science 260: 012178.

Yanti, Pramudito, Th.E., Nuriasari, N., Juliana, K. (2011). Lemon Pepper Fruit Extract (Zanthoxylum acanthopodium DC.) Suppresses the Expression of Inflammatory Mediators in Lipopolysaccharide-Induced Macrophages In Vitro. American Journal of Biochemistry and Biotechnology 7(4): 190-195.

Suharta, S., Hunaefi, D., Wijaya, Ch.H. (2021). Changes in Volatiles and Aroma Profile of Andaliman (Zanthoxylum acanthopodium DC.) upon Various Drying Techniques. Food Chemistry Available online, 28.

Barus, M.N.G., Ilyas, S., Sitepu, M., Bachtiar, A. (2020). The Role of Andaliman Fruit (Zanthoxylum acanthoopodium DC) Extract on the Level of TNF-α, IL-6, Blood Pressure, Mean Arterial Pressure and Proteinuria in Preeclampsia Rat Models. Annals of Gynecology and Obstetrics Research, 3(1).

ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ

Duangkhae KEONOY