ຜັກຫວານດົງ / Phak Warn Dong

ການນຳໃຊ້

ອາຫານ

ສີນຄ້າ

ພືດເປັນຢາ

ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ

Cansjera rheedi J.F.Gmel. / Opiliaceae

ຊື່ພ້ອງ

Cansjera lanceolata Benth.
Cansjera malabarica Lam.
Cansjera monostachya M.Roem.
Cansjera polystachya (Willd.) M.Roem.
Cansjera scandens Roxb.
Cansjera zizyphifolia Griff.
Opilia amentacea Wall.

ຊື່ອື່ນ

ໄທ: ຜັກຫວານດົງ, ນາງຊຸ່ມ, ໝາກນາວປ່າ, ຕາໄກ່ຫີນ, ເຄືອເດືອຍໄກ່, ນົມສາວ, ນາງຈອງ, ເໝີດຄົນ ແລະ ນາງຈຸ່ມ
ອັງກິດ: Rheed's False Olive
ຈີນ: 山柑藤

ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ລຳຕົ້ນຈັດເປັນໄມ້ຟຸ່ມ, ສູງປະມານ 8 ມ, ເນື້ອໄມ້ແຂງ, ແຕກກິ່ງກ້ານຈຳນວນຫຼາຍ, ລຳຕົ້ນ ແລະ ກິ່ງອ່ອນສີຂຽວ, ມີຂົນອ່ອນນຸ້ມປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ, ເປືອກນອກມີສີນ້ຳຕານອ່ອນ, ມີໜາມເກີດຂຶ້ນທົ່ວລຳຕົ້ນເປັນຈຳນວນຫຼາຍ. ໃບດ່ຽວ, ອອກຮຽງສະຫຼັບ, ຮູບໄຂ່, ຮູບຮີ ຫຼື ຮູບຫອກ, ກ້ວາງ 1.5-5 ຊມ, ຍາວ 3-13 ຊມ, ໂຄນໃບຕັດ ຫຼື ມົນ, ຂອບເປັນຄື້ນ, ປາຍຮຽວແຫຼມ, ແຜ່ນໃບໜາຄ້າຍຄືໜັງ, ຜິວດ້ານເທິງລຽບມັນ, ຜິວໃບດ້ານລຸ່ມມີຂົນເລັກນ້ອຍ. ກ້ານໃບຍາວ 3-5 ມມ, ມີຂົນກະຈາຍຢ່າງໜາແໜ້ນ. ຊໍ່ດອກແບບຮວງເຂົ້າ, ອອກຕາມງ່າມໃບ 1-4 ຊໍ່, ຍາວ 1.3-4 ຊມ, ສີເຫຼືອງປົນຂຽວ. ກ້ານຊໍ່ດອກ 1-3 ຊມ, ມີຂົນຂຶ້ນປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ. ດອກຍ່ອຍມີ 8-16 ດອກ, ດອກສົມບູນເພດ, ມີຂະໜາດນ້ອຍ, ຕິດຕາມກ້ານຊໍ່ດອກ, ບໍ່ມີກ້ານດອກ. ໃບປະດັບດອກມີ 1 ອັນ, ຮູບສາມຫຼ່ຽມ, ຍາວປະມານ 1 ມມ, ປາຍແຫຼມ, ມີຂົນ. ກີບລວມເຊື່ອມຕິດກັນເປັນຮູບໂຖ, ກ້ວາງ 2-2.5 ມມ, ຍາວ 2.5-4.5 ມມ, ປາຍແຍກອອກເປັນ 4-5 ກີບ, ຍາວປະມານ 1 ມມ, ຂອບລຽບ, ປາຍແຫຼມ, ສີຂຽວປົນເຫຼືອງ, ຜິວນອກມີຂົນ, ຜິວດ້ານລຽບ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ 4 ອັນ, ອອກລະຫວ່າງແສກກີບດອກ, ຍາວ 2.5-3 ມມ, ຖົງລະອອງມີ 2 ພູຂະໜາດນ້ອຍ, ສີຂາວປົນເຫຼືອງ, ແຕກຕາມລວງຍາວ. ເຕົ້າໄຂ່ຈັບເທິງ, ຮູບຮີ, ມີ 1 ຫ້ອງ, ແຕ່ລະຫ້ອງມີ 1 ເມັດໄຂ່, ກ້ວາງປະມານ 0.5 ມມ, ຍາວ 1.5-2.5 ມມ, ສີຂຽວປົນເຫຼືອງ, ປາຍຮວງຮັບຍາວປະມານ 1 ມມ, ປາຍຮວງຮັບແຍກອອກເປັນ 4 ແສກ. ໝາກຮູບກົມ ຫຼື ຮູບຮີ, ກ້ວາງ 1.5-2.5 ຊມ, ຍາວ 1-1.3 ຊມ, ຜິວຂຸຂັງ, ໝາກອ່ອນສີຂຽວ, ໝາກແກ່ສີແດງສົ້ມ, ກີບລວມ ແລະ ປາຍຮວງຮັບຕິດທົນ. ກ້ານໝາກຍາວ 2-5 ຊມ, ມີຂົນປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ. ແກ່ນມີ 1 ແກ່ນ, ຮູບໄຂ່, ຮູບຮີ ຫຼື ຮູບກົມ, ກ້ວາງ 4-5 ມມ, ຍາວ 6-7 ມມ, ເນື້ອແຂງ, ຜິວລຽບ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ອາຫານ:

ໃບອ່ອນ ແລະ ຍອດ: ສາມາດນຳມາປຸງແຕ່ງເປັນອາຫານ ເຊັ່ນ ແກງ, ລວກກິນກັບແຈ່ວ ແລະ ໃສ່ແກງແຄ.

ສັບພະຄຸນ:

ທັງຕົ້ນ: ຮັກສາອາການເຈັບຫຼັງ ແລະ ເປັນຢາຂັບພະຍາດພິດ (ຍົກເວັັ້ນຮາກ).
ໃບ: ຕົ້ມນ້ຳດື່ມເປັນຢາຮັກສາເບົາຫວານ ແລະ ຮັກສາອາການໄຂ້ຂຶ້ນ.
ເປືອກຕົ້ນ: ໃຊ້ເປັນສ່ວນປະສົມປຸງຢາຕົ້ມດື່ມເປັນຢາແກ້ເມື່ອຍ ແລະ ແກ້ອາການເສັ້ນແຂງ.

ສິນຄ້າ:

ຍອດ: ຖືກນຳນິຍົມນຳມາວາງຂາຍຕາມທ້ອງຕະຫຼາດເພື່ອເປັນສິນຄ້າ.

ຂໍ້ມູນທາງວິທະຍາສາດ:

ໃບ: ພົບສານຟາໂວນອຍໄດ້ແກ່ Quercetin-3-O-β-rutinoside.
ຜັກຫວານດົງ: ສາມາດຫຼຸດນ້ຳຕານໃນເລືອດ, ຫຼຸດໄຂມັນໃນເລືອດ, ຫຼຸດໄຂ້, ຂັບປັດສະວະ, ຕ້ານອານຸມູນອິດສະຫຼະ, ຕ້ານການອັກເສບ ແລະ ປ້ອງກັນຕັບຈາກສານພິດ.
ສານສະກັດນ້ຳ ແລະ ເອທານອລຈາກໃບ: ທີ່ມີລະດັບຄວາມເຂັ້ມຂຸ້ນ 200 mg/kg ແລະ 400 mg/kg ສາມາດຫຼຸດນ້ຳຕານໃນເລືອດໄດ້.
ສານສະກັດເອທານອລຈາກສ່ວນທີ່ຢູ່ເໜືອດິນ: ທີ່ມີຄວາມເຂັ້ມ 250 mg/kg ແລະ 500 mg/kg ສາມາດຕ້ານຄວາມເຈັບ, ຊ່ວຍຫຼຸດອາການເຈັບເຄັ່ງບໍລິເວນຊວງທ້ອງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ທົນຕໍ່ຄວາມເຈັບຈາກຄວາມຮ້ອນ.
ສານສະກັດນ້ຳ, ຄໍໂຣຟອມ ແລະ ເອທານອລຂອງສ່ວນທີ່ຢູ່ເໜືອດິນ: ທີ່ມີຄວາມເຂັ້ມ 5-40 mg/mL ສາມາດຂ້າພະຍາດຕົວກົມໄດ້.

ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ

Choopan, Th., Wadee, N., Klahan, S., Yimlamai, S., Udomsutrict, Nakhon Ratchasima province. Journal of Science and Technology 5(3): 74-96.

Choopan, Th. (2019). Vascular Plants in Petrified Forest Park, Ban Tak District, Tak Province. ournal of Burapha Peet Science, 24(1).

Laongpol, Ch., Suzuki, K., Katzensteiner, K., Sridth, K. (2009). Plant community structure of the coastal vegetation of peninsular Thailand. Thai for.Bull. (Bot.), Special Issue: 106–133.

Nehru, P., Gnanasekaran, G., Muthu Karthick, N., Narasimhan, D. (2012). Angiosperms of Nanmangalam Reserve Forest, an urban forest in Metropolitan Chennai, India. Check List 8(1): 057-076.

Vaidhayakarn, Ch., F. Maxwell, J. (2010). Ecological status of the lowland deciduous forest in Chang Kian Valley, Chiang Mai, northern Thailand. Maejo Int. J. Sci. Technol. 4(02): 268-317.

ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ

Duangkhae KEONOY