Return to Knowledge Base

ຂີ້ອົ້ນນ້ຳ / Burweed

Cite
ການນຳໃຊ້
ພືດເປັນຢາ
ນ້ຳມັນຫອມ
ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ
Xanthium strumarium L. / ASTERACEAE
ຊື່ພ້ອງ
Xanthium abyssinicum Wallr.
Xanthium acerosum Greene
Xanthium acutilobum Millsp. & Sherff
Xanthium acutum Greene
Xanthium affine Greene
Xanthium albinum subsp. ripicola (Holub) J. Dostal
Xanthium americanum Walt.
Xanthium americanum Walter
Xanthium arcuatum Millsp. & Sherff
Xanthium arenarium Lasch
Xanthium aridum St.John
Xanthium barcinonense Sennen
Xanthium brevirostre Hochst.
Xanthium brevirostre Wallr.
Xanthium bubalocarpon Bush
Xanthium californicum var. rotundifolium Widder
Xanthium calvum Millsp. & Sherff
Xanthium campestre Greene
Xanthium cenchroides Millsp. & Sherff
Xanthium chasei Fernald
Xanthium chinense Mill.
Xanthium chinense var. chinense
Xanthium chinense var. globuliforme C.Shull
Xanthium cloessplateaum D.Z.Ma
Xanthium commune Britton
Xanthium commune var. commune
Xanthium cordifolium Stokes
Xanthium crassifolium Millsp. & Sherff
Xanthium cuneatum Moench
Xanthium curvescens Millsp. & Sherff
Xanthium cylindraceum Millsp. & Sherff
Xanthium cylindricum Millsp. & Sherff
Xanthium decalvatum Widder
Xanthium discolor Wallr.
Xanthium echinatum Murray
Xanthium echinatum var. cavanillesii (Schouw) O.Bolòs & J. Vigo
Xanthium echinatum subsp. echinatum
Xanthium echinatum var. echinatum
Xanthium echinatum var. italicum (Moretti) O.Bolòs & J. Vigo
Xanthium echinatum subsp. italicum (Moretti) O.Bolòs & J. Vigo
Xanthium echinellum Greene ex Rydb.
Xanthium echinellum Greene
Xanthium fuscescens Jord. & Fourr.
Xanthium glabratum (DC.) Britton
Xanthium glanduliferum Greene
Xanthium globosum C.Shull
Xanthium homothalamum Spreng.
Xanthium indicum Klatt
Xanthium indicum DC.
Xanthium indicum Roxb.
Xanthium indicum var. indicum
Xanthium inflexum Mack. & Bush
Xanthium italicum var. albinum Widder
Xanthium japonicum Widder
Xanthium leptocarpum Millsp. & Sherff
Xanthium longirostre Wallr.
Xanthium macounii Britton
Xanthium macrocarpum var. glabratum DC.
Xanthium mongolicum Kitag.
Xanthium monoicum Gilib.
Xanthium nigri Ces.
Xanthium occidentale Bertol.
Xanthium oligacanthum Piper
Xanthium orientale f. laciniatum (Pouzolz) Thell. ex Widder
Xanthium orientale var. riparium (Itzigs. & Hertsch) Adema & M. T. Jansen
Xanthium oviforme Wallr.
Xanthium pennsylvanicum Gand.
Xanthium pungens var. cylindricum (Millsp. & Sherff) Widder
Xanthium pungens var. denudatum Widder
Xanthium pungens var. globosum (Shull) Widder
Xanthium riparium Lasché
Xanthium ripicola J. Holub
Xanthium roxburghii Wallr.
Xanthium saccharatum subsp. aciculare Widder
Xanthium saccharatum subsp. commune (Britton) Widder
Xanthium sibiricum var. subinerme (C.Winkl.) Widder
Xanthium speciosum Kearney
Xanthium sphaerocephalum Salzm. ex Ball
Xanthium strumarium var. arenarium (Lasch) Uechtritz
Xanthium strumarium var. canadense (Mill.) Torr. & A.Gray
Xanthium strumarium var. glabratum (DC.) Cronquist
Xanthium strumarium var. hausmanni Widder
Xanthium strumarium var. oviforme (Wallr.) M.Peck
Xanthium strumarium var. pensylvanicum (Wallr.) M.Peck
Xanthium strumarium f. purpurascens S. Priszter
Xanthium strumarium subsp. strumarium
Xanthium strumarium f. strumarium
Xanthium strumarium var. strumarium
Xanthium strumarium var. wootonii (Cockerell) W.C.Martin & C.R.Hutchins
Xanthium strumarium var. wootonii (Cockerell) M.Peck
Xanthium varians Greene
Xanthium wootoni Cockerell ex de Vries
Xanthium wootonii Cockerell
ຊື່ອື່ນ
ໄທ: ຕົ້ນກະສັບ, ຂີ້ຄອກ, ຫຍ້າຜົມຫຍຸ້ງ, ກ້ຽງນາ, ໝາກຂັດນ້ຳ, ໝາກຂະນັດນ້ຳ, ກ້ຽງນ້ຳ, ຂີ້ອົ້ນ, ຂີ້ອົ້ນດອນ, ຂີ້ອົ້ນດອນ ແລະ ຜັກກະຊັບ.
ອັງກິດ: Burweed, California-bur, Cocklebur ແລະ Ditch-bur.
ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ຈັດເປັນໄມ້ລົ້ມລຸກ, ອາຍຸ 1 ປີ. ລຳຕົ້ນສູງ 40-100 ຊມ, ລຳຕົ້ນຕັ້ງຊື່, ຜິວຕົ້ນຫຍາບ, ມີເສັ້ນເປັນຫຼ່ຽມ, ທັງຕົ້ນມີຂົນສີຂາວກະຈາຍຢ່າງໜາແໜ້ນ, ຜິວບໍລິເວນໂຄນຕົ້ນເປັນສີມ່ວງ, ຜິວພາກສ່ວນອ່ອນເປັນສີຂຽວປົນສີນ້ຳຕານ, ແຕກກິ່ງກ້ານຈຳນວນຫຼາຍ. ໃບເປັນໃບດ່ຽວ, ອອກຮຽງສະຫຼັບ, ຮູບສາມຫຼ່ຽມ, ວ້ຳເລິກເປັນແສກ 3-5 ແສກ, ແຜ່ນໃບຍາວ 9-25 ຊມ, ກ້ວາງ 5-10​ ຊມ, ໂຄນໃບຮູບຫົວໃຈຕື້ນ ຫຼື ກົມ, ຂອບເປັນແສກແຂ້ວ ຫຼື ແສກແຂ້ວເລື່ອຍ, ແຜ່ນໃບໜາຄ້າຍຄືໜັງ, ມີຂົນສາກຊາທັງສອງດ້ານ. ຊໍ່ດອກແບບກະຈຸກແໜ້ນ, ດອກແຍກເພດໃນຕົ້ນດຽວກັນ. ດອກຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ. ດອກເພດຜູ້ອອກບໍລິເວນປາຍກິ່ງ. ວົງໃບປະດັບ 1 ວົງ, ຮູບຂອບຂະໜານ, ຍາວ 2,2 ຊມ, ກາບດ້ານນອກຮູບຂອບຂະໜານ, ກາບດ້ານນອກຮູບໃບຫອກ, ຍາວປະມານ 2 ມມ. ກີບດອກເຊື່ອມຕິດກັນເປັນຫຼອດ, ຍາວ 2.5 ມມ, ປາຍແຍກອອກເປັນ 5 ແສກ, ເປັນສີຂາວ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ 5 ອັນ, ເຊື່ອມຕິດກັນ. ຊໍ່ດອກແມ່ອອກຕາມງ່າມໃບ, ມີວົງປະດັບ 1 ວົງ, ຮູບຂອບຂະໜານ, ຍາວປະມານ 3 ມມ. ເຕົ້າໄຂ່ປາຍແຍກອອກເປັນ 2 ແສກ. ໝາກຮູບໄຂ່, ຮູບກົມຮີ ຫຼື ຮູບຂອບຂະໜານ, ຍາວ 1-1.8 ຊມ, ໂດຍອອກເປັນຄູ່ໆ, ມີໜາມອ່ອນຮູບຂໍຢູ່ບໍລິເວນຜິວໝາກ. ແກ່ນມີ 1 ແກ່ນ, ມີລັກສະນະຮຽວຍາວ ແລະ ແຂງ, ຍາວ 8-16 ມມ, ກ້ວາງ 5-12 ມມ, ສີດຳ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ເປັນອາຫານ: 

  • ຍອດອ່ອນ ແລະ ຕົ້ນອ່ອນ: ເມື່ຶອເຮັດໃຫ້ສຸກແລ້ວສາມາດກິນໄດ້ ຫຼື ໃຊ້ຕົ້ນອ່ອນນຳມາປຸງອາຫານ ເຊັ່ນ: ແກງສົ້ມ.
  • ແກ່ນ: ສາມາດນຳມາເຮັດແປ້ງເຂົ້າໜຽວ.

ສັບພະຄຸນ: 

  • ຮາກ: ໃຊ້ເປັນຢາແກ້ໄຂ້ຫວັດ, ແກ້ອາການຕົກເລືອດຂອງແມ່ຍິງ (ຮາກ, ຕົ້ນ, ໃບ ແລະ ແກ່ນ), ຮັກສາແຜສົດ, ຊ່ວຍຫ້າມເລືອດ, ຊ່ວຍຈະເລີນອາຫານ, ຮັກສາພະຍາດວັນນະໂຣກຕ່ອມນ້ຳເຫຼືອງ ແລະ ມະເຮັງ.
  • ຕົ້ນ: ຊ່ວຍລະງັບປະສາດ, ແກ້ດັງອັກເສບແບບຊຳເຮື້ອ, ຮັກສາລິດຊີດວງ, ຮັກສາໄຂ້ມາລາເຣຍ, ຊ່ວຍຂັບເຫື່ອ, ຊ່ວຍຂັບນ້ຳລາຍ, ຮັກສາກະເພາະອັກເສບ, ຮັກສາພະຍາດກ່ຽວກັບທາງເດີນປັດສະວະ, ຮັກສາລະດູຂາວຂອງແມ່ຍິງ, ແກ້ອາການເຈັບປະຈຳເດືອນຂອງແມ່ຍິງ, ຊ່ວຍແກ້ຝີໜອງພາຍນອກ, ຮັກສາອາການເຈັບກ້າມເນື້ອ ແລະ ຊ່ວຍແກ້ໄຂຂໍ້ອັກເສບ.
  • ໃບ: ແກ້ອາການເຈັບຫົວ, ແກ້ອາການເຈັບຫູ, ພິດຈາກສັດກັດ, ຊ່ວຍແກ້ຫິດ, ນຳມາຕຳພອກຮັກສາແຜເຈັບບວມ (ໃບ ແລະ ຕົ້ນ), ຮັກສາພະຍາດກ່ຽວກັບຕ່ອມນ້ຳເຫຼືອງ ແລະ ແກ້ພິດງູ.
  • ໝາກ: ໃຊ້ເປັນຢາບຳລຸງກຳລັງ, ນ້ຳສະກັດຈາກໝາກໃຊ້ເປັນຢາບ້ວນປາກ ແກ້ອາການເຈັບແຂ້ວ, ໃຊ້ເປັນຢາແກ້ໄຂ້ທໍລະພິດ, ຮັກສາພະຍາດທ້ອງໃຄ່, ຊ່ວຍແກ້ລົມພິດ, ຊ່ວຍຄາຍການຕຶງຂອງກ້າມເນື້ອ, ແກ້ອຳມະພາດ, ຮາກ ແລະ ໝາກມີສານ Xanthinin, Xanthumin ແລະ ສານ Xanthatin ເຊິງມີສັບພະຄຸນແກ້ແພ້, ແກ້ອາການອັກເສບເຊັ່ນ: ການຕິດເຊື້ອທາງຜິວໜັງ ແລະ ພະຍາດກະເພາະອາຫານ (ຮາກ, ໝາກ).
  • ແກ່ນ: ຮັກສາອາການແກ້ໄຂ້ສັ່ນ, ອອກລິດຕໍ່ປອດ ແລະ ຕັບ, ຊ່ວຍຂັບລົມ, ຊ່ວຍຮັກສາພະຍາດຜິວໜັງ ແລະ ພະຍາດເຮື້ອນ.

ຂໍ້ມູນທາງພືດສາດ: 

  • ທັງຕົ້ນ: ພົບສານ  43-lsopetenyl, Strumaroside, Xanthinin, Xanthumin ຍັງມີສານ KNO3, CaSO4 ແລະ Amino Acid.
  • ແກ່ນ: ພົບສານ Xanthostrumarin 1.27%, ພົບສານ Xanthumin Xathnol, Oxalic acid, ເຣຊິນ, ວິຕາມິນຊີ, ໂປຣຕີນ ແລະ ນ້ຳຕານ. ນອກຈາກນີ້ຍັງພົບນ້ຳມັນອີກປະມານ 39% ເຊິ່ງໃນນ້ຳມັນພົບສານ Oleic acid ແລະ Linoleic acid.
  • ໃນແກ່ນ: ມີສານ Santhostrunarin ເຊິ່ງສານຊະນິດນີ້ສາມາດຊ່ວຍຫຼຸດລະດັບນ້ຳຕານໃນເລືອດ ແລະ ຊ່ວຍຮັກພະຍາດເບົາຫວານ.
  • ນ້ຳຕົ້ມທີ່ໄດ້ຈາກແກ່ນ: ມີສິດໃນການຢັບຢັ້ງການຈະເລີນເຕີບໂຕຂອງເຊື້ອ Bacillus inuza ແລະ Staphylococcus.
  • ສານ Santhostrunarin ສູງ ເຊິ່ງຈະສົ່ງຜົນກະທົບຕໍ່ໝາກໄຂ່ຫຼັງ ເພາະຈະເຮັດໃຫ້ພິດໄນໂຕເຈນຈາກປັດສະວະເຂົ້າສູ່ເສັ້ນເລືອດ ເຊິ່ງຈະມີຜົນໃນການທຳລາຍຕັບ ຫຼື ຮາກພິດເຂົ້າສູ່ສະໝອງມີຜົນໃນການທຳລາຍເສັ້ນປະສາດໃນສະໝອງ ແລະ ມີຜົນຕໍ່ຊິວິດໄດ້.

ຂໍ້ຄວນລະວັງ: 

  • ຕົ້ນອ່ອນ: ມີພິຫຼາຍຫ້າມຮັບປະມານເດັດຂາດເພາະອາດຈະເຮັດໃຫ້ອັນຕະລາຍເຖິງຊີວິດ.
  • ແກ່ນ: ມີສານ Xanthostrumarin glycoside ເຊິງເປັນສານທີ່ມີພິດຕໍ່ສັດ.
ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ
Kozuharova, E., Ionkova, I., Spadaro, V. (2019). Xanthium strumarium – a potential cheap resource of plant substances for medicinal use. Fl. Medit. 29: 93-102.
Rashedul Islam, M., Zashim Uddin, M., Sharifur Rahman, M., Tutul, E., Zakiur Rahman, M., Abul Hassan, Md., Faiz, M.A., Hossain, M., Hussain, M., Abdur Rashid, M. (2009). Ethnobotanical, phytochemical and toxicological studies of Xanthium strumarium L. Bangladesh Med Res Counc Bull, 35: 84-90.
Chikuruwo, C.–Masocha, M.–Murwira, A.–Ndaimani, H. (2016). Predicting the suitable habitat of the invasive xanthium strumarium L. In southeastheastern zimbabwe. Applied ecology and environmental research 15(1):17-32.
Seifu, A., Seboka, N., Misganaw, M., Bekele, T., Merawi, E., Ayenew, A., Faris, G. (2017). Impact of invasive alien plant, Xanthium strumarium, on species diversity and composition of invaded plant communities in Borena zone, Ethiopia. Biodiversity International Journal;1(1):15‒22.
Day, M.D., Shen, S., Xu, G., Zhang, F., L. Winston, R. (2018). Weed biological control in the Greater Mekong Subregion: status and opportunities for the future. CAB Reviews, 13(014).
Dang Xuan, T., Hoang Anh, L., Khang, D.T., Thi Tuyen, Ph., Ngoc Minh, T., Dang Khanh, T., Huu Trung, K. (2016). Weed Allelochemicals and Possibility for Pest Management. International Letters of Natural Sciences Submitted: 56: 25-39.
ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ
Duangkhae KEONOY
ການປະກອບສ່ວນ