ຕົ້ນແຕ້ຄ່າ / Black rosewood

ການນຳໃຊ້

ອາຫານ

ພືດເປັນຢາ

ສີ່ງປູກສ້າງ

ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ

Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib / Fabaceae

ຊື່ພ້ອງ

Afzelia cochinchinensis (Pierre) Leonard
Afzelia cochinchinensis (Pierre) J. Léonard
Afzelia siamica Craib
Pahudia cochinchinensis Pierre
Pahudia xylocarpa Kurz

ຊື່ອື່ນ

ຊື່ລາວ: ໝາກຄ່າຫົວດຳ, ໝາກຄ່າຫົວຄຳ.
ຊື່ໄທ: ໝາກຄ່າໂມງ, ໝາກຄ່າໃຫຍ່ດ ໝາກຄ່າຫຼວງ, ໝາກຄ່າຫົວຄຳ,
ຊື່ສາມັນ: Black rosewood, Pod mahogany
ຊື່ຈີນ: 缅茄.

ສະຖານະພາບການອະນຸລັກ

Endangered

ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ຈັດເປັນໄມ້ຢື່ນຕົ້ນ. ລຳຕົ້ນສູງປະມານ 30 ມ, ພາກສ່ວນແກ່ສີເທົາ. ໃບປະສົມຂັ້ນໜຶ່ງແບບຂົນນົກປາຍຄູ່, ອອກຮຽງສະຫຼັບ. ໃບຍ່ອຍມີ 3-5 ຄູ່, ຮູບໄຂ່, ກ້ວາງ 3-5 ຊມ, ຍາວ 5-9 ຊມ, ໂຄນໃບມົນ ຫຼື ຕັດ, ຂອບລຽບ, ປາຍໃບມົນ ຫຼື ວ້ຳຕື້ນ, ກ້ານໃບຍ່ອຍຍາວ 3-5 ມມ. ຊໍ່ດອກແບບຊໍ່ແຕກແໜ່ງ, ຍາວ 5-15 ຊມ. ໃບປະດັບຊໍ່ດອກຮູບໄຂ່, ຍາວ 6-9 ມມ, ມີໃບປະດັບຍ່ອຍ. ດອກຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ, ກ້ານດອກຍາວ 0.7-1 ຊມ. ກາບດອກມີ 2 ຄູ່, ຮູບຮີ, ຍາວ 0.7-1 ຊມ, ກີບຄູ່ນອກມີຂະໜາດນ້ອຍກ່ວາຄູ່ໃນເລັກນ້ອຍ. ກີບດອກມີ 1 ກີບ, ຮູບຂອບຂະໜານ ຫຼື ຮູບບ່ວງ, ຍາວ 1.2-2 ຊມ, ໂຄນຮຽວແຄບເປັນກ້ານກີບ, ປາຍວ້ຳຕື່ນ. ເກສອນເພດຜູ້ທີ່ສົມບູນມີ 7 ອັນ, ກ້ານຊູຖົງລະອອງຍາວ 2-3 ຊມ, ເກສອນເພດຜູ້ເປັນໝັນມີ 3 ອັນ, ຮູບເສັ້ນດ້າຍ. ເຕົ້າໄຂ່ສັ້ນ, ຄໍເຕົ້າໄຂ່ຍາວ 2-2.5 ຊມ, ປາຍຮວງຮັບຂະໜາດນ້ອຍ. ໝາກເປັນຝັກແປ, ຮູບຂອບຂະໜານ, ຍາວ 15-20 ຊມ, ເປືອກໜາ. ແກ່ນຮູບຮີ, ຍາວ 2.5-3 ຊມ, ມີແຜ່ຈຸລັງລະຫວ່າງຄວັ້ນແກ່ນ, ສີເຫຼືອງປົນສີສົ້ມ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ເປັນອາຫານ: ແກ່ນອ່ອນກິນສົດ ຫຼື ຕົ້ມກິນໄດ້, ແກ່ນນຳມາຕົ້ມແກະເປືອກອອກແລ້ວແຊ່ນ້ຳໃຫ້ອ່ອນແລ້ວສາມາດກິນໄດ້.

ສັບພະຄຸນ: ຮາກ ໃຊ້ຮັກສາພະຍາດຜິວໜັງ. ເປືອກ: ຈະມີລົດຊາດຟາດໃຊ້ຟອກໜັງ, ເປັນຢາຖ່າຍພິດ, ຮັກສາລິດຊີດວງ, ແກ້ອາການຖອກທ້ອງ, ເຈັບທ້ອງບິດ, ຮັກສາພະຍາດຕີນຊ້າງ, ແກ້ອາການລີ້ນເປັນຝ້າຂາວ, ຕົ້ມປະສົມກັບເປືອກຕົ້ນໝາກຄ່າແຕ້ໃຊ້ເປັນຢາແກ້ຟົກຊໍ້າ, ເຈັບບວມ, ຕົ້ມປະສົມກັບຮາກໃບໜາດ ເປັນຢາຮັກສາແຜ ຫຼື ຕົ້ມປະສົມກັບເປືອກຕົ້ນໝາກກອກ, ເປືອກຕົ້ນກະທັນ, ເປືອກຕົ້ນຢາງ ແລະ ຮາກຖົ່ວແປບນຳມາດື່ມເປັນຢາຮັກສາພະຍາດອີສຸກອີໃສ. ປຸ່ມເປືອກລຳຕົ້ນ: ເປັນຢາຖ່າຍພະຍາດພິດ, ຮັກສາພະຍາດຜິວໜັງ ຫຼື ຕົ້ມຮົມເພື່ອຮັກສາລິດຊີດວງທະວານໜັກໃຫ້ແຫ້ງລົງ ແລະ ຊ່ວຍຮັກສາແຜ. ແກ່ນ: ຊ່ວຍຮັກສາລິດຊີດວງ.

ສິ່ງປຸກສ້າງ: ເນື້ອໄມ້ສາມາດນຳມາເຮັດເສົາບ້ານ, ປະດິດເປັນເຄື່ອງໃຊ້ຂອງສອຍ, ເປັນໝອນຮອງລົດໄຟ ຫຼື ເຄື່ອງເຟີນິເຈີຕ່າງໆ.

ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ

Sarin Thongthummachat, Pornpimol Ponkham, Suchana Wanich, Butsayamat Rattanadon, Metta Kengchuwong and Kwanyuen Leamsamrong, (2018). Nutritional Compositions and Antioxidant Activities of Makamong (Afzelia xylocarpa (Kurz) Craib), Flower Fence (Caesalpinia pulchrrima (L.) Sw.) and Tamarind (Tamarindus indica L.) Kernels. Department of Chemistry, Faculty of Science and Technology, Rajabhat Maha Sarakham University, Maha Sarakham, 44000, Thailand and Department of Environment, Faculty of Science and Technology, Rajabhat Maha Sarakham University, Maha Sarakham, 44000, Thailand.

Chen Dezhao, Zhang Dianxiang and Ding Hou, (2010). AFZELIA Smith, Trans. Linn. Soc. London 4: 221. 1798, nom. cons., not J. F. Gmelin (1792). Flora of China.

Greuk Pakkad, Seiichi Kanetani and Stephen Elliott, (2014). Genetic diversity and differentiation of an endangered tree species, Afzelia xylocarpa (Kurz) craib in Thailand revealed by nuclear microsatellite markers. Forest Restoration Research Unit, Department of Biology, Faculty of Science, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand 50200 and Forest Ecosystem Research Group, Kyushu Research Center Forestry and Forest Products Research Institute, 4-11-16 Kurokami, Chuo-ku, Kumamoto 860-0862, Japan.

Santi watana, (2018). Plant Community and Phenology of Some Dominant Plant Species in Natural Forest of Suranaree University of Technology. Department of Biology, Office of Science Suranar University of Technology.

ເຈລະໄນ ແຍ້ມປະກາແດງ, (2019). ການປະຍຸກການປູກຜັກຫວານປ່າຮ່ວມກັບໄມ້ສັກ, ໄມ້ດູ່, ຊີງຊັນ ແລະ ໝາກຄ່າ. ສາຂາສັບພະຍາກ່ອນທຳມະຊາດ ແລະ ສິ່ງແວດລ້ອມ, ມະຫາວິທະຍາໄລນະເຣກວອນ.

ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ

ດວງແຂ ແກ້ວນ້ອຍ.