ຕົ້ນໝາກຂີ້ແບ້ / Lime Berry

ການນຳໃຊ້

ອາຫານ

ພືດເປັນຢາ

ນ້ຳມັນຫອມ

ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ

Micromelum minutum (J.Forst.) Wight & Arn. / RUTACEAE

ຊື່ພ້ອງ

Glycosmis subvetina F.Muell.

ຊື່ອື່ນ

ໄທ: ຄອມຂົນ, ສາມໂສກ, ຫວດ, ເຟ້ຍຟານດົງ, ສະໝັດດົງ, ສະໝັດຕົ້ນ, ສະໝັດໃຫ່ຍ, ຫັດສະຄຸນ, ຕົ້ນຊີ້, ຕົ້ນລິ້ນຊີ່, ສາບແຫ້ງ, ສາບກາ, ໝໍນ້ອຍ, ດອກສະໝັດ, ສະແບກ, ສະມຸຍ, ມຸຍຂາວ, ມຸຍຂົນ, ກະມ່ວງ, ສະມຸຍຊ້າງ, ມຸຍຊ້າງ, ມະລຸຍຊ້າງ, ສະມູຍ, ຫົມມຸຍ, ມຸຍໃຫຍ່, ກາຈັບຫຼັກ, ຈີີ້ປຸກຕົວຜູ້, ຈີ້ຍ້ອຍ, ມອງຄອງ ແລະ ຫຍ້າສາບຫີ້ນ.
ອັງກິດ: Lime Berry, Padra-guta, Bonduk guti goch, Gobar-buti ແລະ Khilaguti-goch.

ສະຖານະພາບການອະນຸລັກ

Least Concern

ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ຈັດເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນຂະໜາດນ້ອຍ ຫຼື ໄມ້ຟູຸ່ມຂະໜາດກາງ. ລຳຕົ້ນສູງຮອດ 10 ມ, ກິ່ງອ່ອນມີຂົນສັ້ນ, ສີເທົາ, ລຳຕົ້ນມີສີຂຽວ, ລຳຕົ້ົນພາກສ່ວນແກ່ເປັນສີນ້ຳຕານປົນເທົາ ແລະ ແຕກເປັນຮ່ອງຕາມລວງຍາວ. ໃບປະສົມແບບຂົນນົກປາຍຄີກ, ອອກຮຽງສະຫຼັບ. ໃບຍ່ອຍມີ 7-15 ໃບ, ອອກຮຽງສະຫຼັບ, ຮູບໄຂ່, ກ້ວາງ 2-4 ຊມ, ຍາວ 3-7 ຊມ, ໂຄນໃບບ້ຽວ, ຂອບໃບລຽບ ຫຼື ແສກແຂ້ວ, ປາຍແຫຼມ, ແຜ່ນໃບບາງຄ້າຍຄືເຈ້ຍ, ຜິວໃບເປັນສີຂຽວອ່ອນ, ມີຕ່ອມນ້ຳມັນນ້ອຍໆກະຈາຍທົ່ວແຜ່ນໃບ, ຜິວໃບດ້ານເທິງມີຂົນສັ້ນ, ທ້ອງໃບມີຂົນອ່ອນນຸ້ມກະຈ່າຍຢູ່ທົ່ວ, ມີກິ່ນຫອມ. ຊໍ່ດອກແບບແຕກແໜງ, ອອກຢູ່ບໍລິເວນປາຍກິ່ງ ຫຼື ປາຍຍອດ. ດອກຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ, ດອກບານເຕັມທີ່ຈະມ້ວນກັບໄປທາງຫຼັງ, ສີຂາວອົມເຫຼືອງ. ກາບດອກມີ 5 ກາບ, ຮູບໄຂ່, ສີຂຽວປົນສີຂາວ. ກີບດອກມີ 5 ກີບ, ຮູບຂອບຂະໜານ. ເກສອນເພດຜູ້ມີ 10 ອັນບບໍ່ສະເໝີກັນ, ມີ 5 ອັນສັ້ນ, 5 ອັນຍາວ, ຖົງລະອອງຈັບຢູ່ປາຍ, ສີເຫຼືອງ. ເຕົ້າໄຂ່ຈັບເທິງຮູບໄຂ່, ສີຂຽວ, ຄໍເຕົ້າໄຂ່ຍາວປະມານ 3 ມມ, ປາຍຮ່ວງຮັບນູນຂື້ນເລັັກນ້ອຍ, ສີຂາວ. ໝາກອອກເປັນພວງ, ຮູບກະສວຍ ຫຼື ຮູບໄຂ່, ຜິວລຽບໃສ, ເນື້ອອວບນ້ຳ, ໝາກອ່ອນເປັນສີຂຽວອ່ອນ, ໝາກແກ່ມີສີສົ້ມ ຫຼື ສີແດງ, ມີຂົນປົກຄຸມ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ອາຫານ:

ຍອດ ແລະ ດອກ: ໃຊ້ຮັບປະທານເປັນຜັກສົດໄດ້ເຊັ່ນ ກິນກັບແຈ່ວ, ກັບເຂົ້າປຸ້ນ ຫຼື ກັບແກງປາ.

ສັບພະຄຸນ:

ຮາກ: ຮັກສານິ້ວໃນໝາກໄຂ່ຫຼັງ (ປະສົມກັບຮາກຕົ້ນຍິກບໍ່ຖອງຝົນກັບນ້ຳມ່າເຂົ້າດື່ມ), ໃຊ້ເປັນຢາຮັກສາລິດຊີດວງ, ເປັນຢາຂັບເລືອດ, ແກ້ເລືອດຂຸ້ນ, ຮັກສາອາການໄຂ້, ແກ້ພະຍາດຫອບຫືດ, ຊ່ວຍແກ້ລົມ, ຮັກສາໜອງໃນ, ໃຊ້ພອກແຜລິດຊີດວງທະວານໜັກ ແລະ ຮັກສາແຜຊ້ຳເຮື້ອ.
ຕົ້ນ: ເປັນຢາຂັບພະຍາດພິດໄສ້ເດືອນ, ຊ່ວຍແກ້ລົມພາຍໃນໃຫ້ກະຈາຍ, ເປັນຢາແກ້ເລືອດໃນລຳໄສ້ ແລະ ຊ່ວຍແກ້ໄອ (ຕົ້ມ, ໃບ).
ເປືອກຕົ້ນ: ໃຊ້ເປັນຢາຮົມຮັກສາລິດສີດວງທະວານໜັກ (ໃບ, ເປຶອກໝາກ), ຊ່ວຍເຮັດໃຫ້ເລືອດໃນຄໍ ແລະ ລຳໄສ້ກະຈາຍ.
ໃບ: ເປັນຢາແກ້ໄຂ້, ຕົວເຫຼືອງ, ເປັນຢາແກ້ຫືດໄອ, ຊ່ວຍແກ້ລົມສຽດແທງ, ຊ່ວຍຂັບລົມ, ນຳມາທາແກ້ຜື່ນຄັນ, ພອກ ຫຼືື ອົບອາຍນ້ຳ, ແກ້ຜື່ນຄັນ, ຊ່ວຍເຮັດໃຫ້ເລືອດລົມໄຫຼວຽນໄດ້ດີ ແລະ ຊ່ວຍແກ້ລົມອຳມະພາດ.
ດອກ: ຊ່ວຍຂັບເສມຫະ, ໃຊ້ເປັນຢາຂ້າແບັກທິເຣຍ ແລະ ຮັກສາແຜຊ້ຳເຮື້ອ.
ໝາກ: ເປັນຢາຖ່າຍ.
ທັງຕົ້ນ: ເັປນຢາບຳລຸງນ້ຳບີ.
ບໍ່ລະບຸສ່ວນທີ່ໃຊ້: ເປັນຢາຂັບຂີ້ກະເທີ່, ແກ້ລົມ, ເປັນຢາຂັບພະຍາດພິດ, ແກ້ຜ່ອມແຫ້ງ, ຫອບຫືດໄອ, ແກ້ລິດຊີດວງ, ຊ່ວຍຂັບເລືອດ ແລະ ຂັບໜອງໃນຕົກ.
ສານສະກັດຈາກຕົ້ນ ຫຼື ດອກ: ຊ່ວຍຄາຍກ້າມເນື້ອ.

ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ:

ຕົ້ນ ຫຼື ດອກ: ສາມາດນຳມາສະກັດເປັນນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ, ເປັນນ້ຳຫອມ, ເປັນຢາຂ້າແບັກທິເຣຍ ແລະ ເປັນຢາຄ້າຍກ້າມຊີ້ນ.

ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ

Zohora, F.-T., Hasan, C.M., Ahsan, M. (2019). Chemical constituents, cytotoxic activities and traditional uses of Micromelum minutum (Rutaceae): a review. Pharm Pharmacol Int J. 7(5):229‒236.

Dapar, M.L.G., Meve, U., Liede-Schumann, S., Alejandro, G.J.D. (2020). Ethnomedicinal appraisal and conservation status of medicinal plants among the Manobo tribe of Bayugan City, Philippines. Biodiversitas 21(8): 3843-3855.

Thant, T.M., Aminah, N.S., Novi Kristanti, A., Ramadhan, R., Thanda Aung, H., Takaya, Y. (2020). Phytoconstituents of Genus Micromelum and Their Bioactivity—a Review. Natural Product Communications 15(5): 1–15.

Prasad, P.R.C., Reddy, C.S.,Lakshmi, R.K.V. , Kumari, P.V., Raza, S.H. (2009). Angiosperms of North Andaman, Andaman and Nicobar Islands, India. Check List 5(2): 254–269.

Susidarti, R.A., Rahmani, M., Ali, A.M., Aspollah Sukari, M., B.M. Ismail, H., Kulip, J.,G. Waterman, P. (2007). 8-Methoxycapnolactone and stigmasterol From Micromelum minutum. Majalah Farmasi Indonesia, 18(2), 105 – 109.

Susidarti, R.A., Mustofa, Lusika, V.P., Astana, Y.N. (2013). IN VITRO ANTIPLASMODIAL ACTIVITY OF COUMARIN 8-HYDROXYISOCAPNOLACTONE-2,3-DIOL ISOLATED FROM Micromelum minutum (G. Forst.) Wight & Arn. Indonesian J. Pharm 25(1): 44–50.

ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ

ດວງແຂ ແກ້ວນ້ອຍ