ສ້ານໃຫຍ່ / San Ngai

ການນຳໃຊ້

ອາຫານ

ພືດເປັນຢາ

ຊື່ວິທະຍາສາດ / ຕະກຸນ

Dillenia ovata Wall. ex Hook.f. & Thomson / DILLENIACEAE

ຊື່ພ້ອງ

Dillenia aurea auct. non Sm.
Dillenia meliosmifolia auct. non Hook. f. & Th.
Wormia kunstleri King

ຊື່ອື່ນ

ໄທ: ແສ້ນ, ໄຂ່ເນົ່າດົງ, ຕານົກກົດ, ສ້ານໂດຍເດ, ປຣໍ້, ໝາກໂຕນ, ສ້ານໃບນ້ອຍ ແລະ ສ້ານກວາງ.
ອັງກິດ: Simpuh Beludu, Kedah Simpoh ແລະ Simpoh Beludu.
ຫວຽດນາມ: Sổ trai ແລະ Sổ tai.

ບັນຍາຍລັກສະນະພືດສາດ

ເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນຂະໜາດກາງ ຫຼື ໃຫຍ່. ລຳຕົ້ນສູງປະມານ 30 ມ, ກິ່ງອ່ອນມີຂົນປົກຄຸມ, ທົ່ວລຳຕົ້ນມີຕາຕຸ່ມກະຈາຍຢູ່ທົ່ວ, ໂຄນລຳຕົ້ນກ້ຽງ, ສີນ້ຳຕານແດງ, ເປືອກໜາ, ອົມນ້ຳ, ແຕກອອກເປັນເກັດບາງ, ເປືອກໃນສີບົວ. ໃບດ່ຽວ, ອອກວຽນສະຫຼັບທີ່ປາຍກິ່ງ, ຮູບໄຂ່ ຫຼື ຮູບໄຂ່ປີ້ນ, ກວ້າງ 6-10 ຊມ, ຍາວ 15-18 ຊມ, ໂຄນໃບມົນ ຫຼື ບ້ຽວ, ຂອບແສກແຂ້ວຕື້ນ, ປາຍມົນ ຫຼື ວ້ຳເລັກນ້ອຍ, ແຜ່ນໃບໜາ, ຜິວໃບດ້ານເທິງສີຂຽວເຂັ້ມ, ຜິວໃບດ້ານລຸ່ມສີຂຽວອ່ອນ, ມີຂົນປົກຄຸມທັງສອງດ້ານ. ການໃບມີຮ່ອງດ້ານເທິງ, ຍາວ 2-3 ຊມ, ມີຂົນນຸ້ມປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ. ດອກດ່ຽວ ຫຼື ເປັນຄູ່ອອກຕາມງ່າມໃບ ແລະ ປາຍກິ່ງ, ດອກບານເຕັມທີຂະໜາດໃຫຍ່, ສີເຫຼືອງສົດ. ກາບດອກມີ 5 ກາບ, ຮູບຮີ, ຮູບຂອບຂະໜານ ຫຼື ຮູບເກືອບກົມ, ຂອບລຽບ ແລະ ມີຂົນຂຸຍ, ປາຍມົນ ຫຼື ກົມ, ຜິວດ້ານໃນກ້ຽງ, ຜິວດ້ານນອກມີຂົນນຸ້ມສັ້ນ, ສີຂຽວ, ຕິດທົນ. ກີບດອກມີ 5 ກີບ, ແຍກກັນອິດສະຫຼະ, ຮູບໄຂ່ປີ້ນ ຫຼື ຮູບກົມ, ໂຄນກີບຮຽວແຫຼມ, ຂອບເປັນຄື້ນ, ຜິວກ້ຽງ ແລະ ຫຼົ່ນງ່າຍ. ເກສອນເພດຜູ້ມີຈຳນວນຫຼາຍ, ຮຽງເປັນ 2 ວົງ, ດ້ານນອກເປັນກ້ານສັ້ນ. ເຕົ້າໄຂ່ມີປະມານ 10 ອັນ. ໝາກຮູບກົມ, ມີລັກສະນະເປັນກາບອວບໜາຫໍກັນເປັນຮູບກົມ, ໝາກແກ່ເປັນສີເຫຼືອງ. ແກ່ນມີຈຳນວນຫຼາຍ.

ບັນຍາຍການນຳໃຊ້

ອາຫານ:
    ໝາກສຸກ: ມີລົດຊາດສົ້ມສາມາດກິນເປັນໝາກໄມ້ ຫຼື ປຸງເປັນອາຫານໄດ້.
    ຍອດ: ກິນແກ້ອາການຂາດນ້ຳ.
ສັບພະຄຸນ:
    ເປືອກຕົ້ນ: ມີລົດຊາດຝາດໃຊ້ຮັກສາພະຍາດຖອກທ້ອງໄດ້.
    ເນື້ອໄມ້: ຕົ້ນປະສົມກັບໃບໝາກຂາມ ແລະ ຕົ້ນຂັນທອງນຳມາດື່ມແກ້ເຈັບທ້ອງບິດ.
    ໃບ: ຕົ້ມອາບ ຫຼື ດື່ມສຳລັບເດັກນ້ອຍທີ່ຕິດເຊື້ອພະຍາດ.
ພືດປະດັບ: ເປັນດອກໄມ້ປະດັບເນື່ອງຈາກປູກງ່າຍ, ໃຫຍ່ໄວ, ທົນຕໍ່ທຸກສະພາລແວດລ້ອມ ແລະ ຍັງດອກໄມ້ປະຈຳຊາດຂອງປະເທດບຣູໄນ.
ຄຸນປະໂຫຍດ:
    ເນື້ອໄມ້: ໃຊ້ເຮັດເຄື່ອງໃຊ້ນ້ອຍໆ, ກະດານ ແລະ ເຄື່ອງເຟີນິເຈີ.
    ໃບ: ນຳມາຫໍອາຫານໄດ້.

ເອກະສານອ້າງອີງ / ການອ້າງອີງ

Soeurn, S., Srey, P., Lay, P., Heng, S.L., Sovan, Ch., Chea, S., Keo, S. (2018). Phytochemical and Thin Layer Chromatography Analyses of Dillenia ovata Wall. ex Hook.f. & Thomson Barks Native to Cambodia . Asian Journal of Pharmacognosy, 2(2):11-19.

Manikandan, R., Lakshminarasimhan, P. (2012). Flowering Plants of Rajiv Gandhi (Nagarahole) National Park, Karnataka, India. Check List 8(6): 1052–1084.

Nguyen, C.H., Averyanov, L., Egorov, A. (2020). The diversity of dicotyledonous edible plants in Nam Dong Conservation Area, Thanh Hoa Province, northern Vietnam. Earth and Environmental Science 574: 012013.

Pladsrichuay, S., Suwanwerakamtorn, R., Pannucharoenwong, N. (2018). Estimating Vegetation Canopy Density in the Lower Chi Basin, Northeast, Thailand Using Landsat Data. International Journal of Applied Engineering Research, 13(6): 3215-3219.

ຜູ້ຮ່ວມມືໃນການສ້າງ

Duangkhae KEONOY