ຕົ້ນຂີ້ໝູ / Purple Millettia

Use

Energy

Food

Ornamental

Shelter

Scientific Name / Family

Adinobotrys atropurpureus (Wall.) Dunn / PAPILIONACEAE

Synonyms

Callerya atropurpurea (Wall.) Schot
Callerya atropurpurea var. pubescens (Craib) P.K.Lôc
Millettia atropurpurea (Wall.) Benth.
Millettia paniculata Miq.
Padbruggea pubescens Craib
Phaseoloides atropurpureum (Wall.) Kuntze
Pongamia atropurpurea Wall.
Pongamia glandulosa Griff.
Robinia megasperma W.Hunter
Whitfordiodendron atropurpureum (Wall.) Dunn
Whitfordiodendron pubescens (Craib) Burkill

Other Names

ໄທ: ແຊະ, ກາແຊະ, ພຸງໝູ ແລະ ຍີນິເກະ.
ອັງກິດ: Purple Millettia.
ຫວຽດນາມ: Mát tím sẫm ແລະ Thàn mát tía.
ຈີນ: 暗紫鸡血树.

Conservation Status

Least Concern

Botanical Description

ເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນ, ຂຽວຕະຫຼອດປີ. ລຳຕົ້ນຕັ້ງຊື່, ສູງປະມານ 20 ມ, ກິ່ງງ່າກົມ, ຜິວກ້ຽງ, ປາຍຍອດເປັນຟຸ່ມໜາ, ເປືອກລຽບ, ສີເທົາປົນສີຂຽວ. ໃບປະສົມຂັ້ນໜຶ່ງແບບຂົນນົກປາຍຄີກ, ອອກຮຽງສະຫຼັບ, ຍາວ 20-35 ຊມ. ໃບຍ່ອຍມີ 3-5 ຄູ່, ອອກຮຽງກົງກັນຂ້າມກັນ, ຮູບຮີ ຫຼື ຮູບໄຂ່, ກ້ວາງ 3-8 ຊມ, ຍາວ 8-18 ຊມ, ໂຄນໃບມົນ ຫຼື ບ້ຽວ, ຂອບລຽບ, ປາຍແຫຼມ. ຊໍ່ດອກແບບແຕກແໜ່ງ, ອອກຕາມປາຍກິ່ງ, ຍາວ 10-20 ຊມ. ໃບປະດັບ ແລະ ໃບປະດັບຍ່ອຍຂະໜາດນ້ອຍ, ຍາວ 1-2 ມມ, ໃບປະດັບຍ່ອຍຕິດທົນ. ດອກຍ່ອຍມີຈຳນວນຫຼາຍ, ຍາວປະມານ 2 ຊມ, ສີບົວ ຫຼື ສີມ່ວງເຂັ້ມ, ກິ່ນຫອມ. ກາບດອກຮູບລະຄັງບ້ຽວ, ຍາວປະມານ 0.5 ຊມ, ປາຍແຍກເປັນແສກນ້ອຍ, ຂະໜາດບໍ່ເທົ່າກັນ, ມີຂົນເປັນມັນເງົາທັງສອງດ້ານ. ກີບດອກປະກອບມີກີບກາງ ແລະ ກີບລຸ່ມ, ກີບກາງຮູບຮີ ຫຼື ຮູບເກືອບກົມ, ຍາວ 1-1.5 ຊມ, ມີແຖບສີຫເຫຼືອງກາງດ້ານໃນ, ກີບຄູ່ລຸ່ມຮູບໄຂ່ປີ້ນ, ຍາວ 1-1.4 ຊມ. ໝາກເປັນຝັກ, ຮູບຮີ ຫຼື ຮູບໄຂ່ປີ້ນ, ແປ, ຍາວ 7.5-15 ຊມ, ສີບົວ ຫຼື ສີມ່ວງເຂັ້ມ. ແກ່ນມີ 1-2 ແກ່ນ, ຍາວ 3-4 ຊມ, ໜາ 2-2.5 ຊມ.

Description of Use

ອາຫານ:
    ໃບອ່ອນ: ສາມາດກິນໄດ້.
    ໝາກ: ສາມາດນຳມາປຸງເປັນອາຫານໄດ້ຄືໝາກຖົ່ວ.
ສິ່ງປຸກສ້າງ:
    ເນື້ອໄມ້: ມີສີນ້ຳຕານອ່ອນ, ມີນ້ຳໜັກຫຼາຍເໝາະສຳລັບງານກໍ່ສ້າງຂະໜາດກາງ, ເຟີນິເຈີ່ ແລະ ການແກະສະຫຼັກ.
ພືດປະດັບ: ເນື່ອງຈາກດອກມີຄວາມສວຍງາມແລະ ມີກິ່ນຫອມຈຶ່ງນິຍົມນຳມາເປັນພືດປະດັບໄດ້.
ພະລັງງານ: ເນື້ອໄມ້ສາມາດນຳມາເປັນເຊື້ອໄຟໄດ້ດີ.
ຄຸນປະໂຫຍດ:
    ຮາກ ແລະ ກິ່ງ: ມີສານ rotenone ເຊິ່ງເປັນສານຜິດໃນຢາຂ້າແມງໄມ້.
    ລຳຕົ້ນ: ມີສານເຣຊິນ (resin) ທີ່ໃຫ້ສີແດງ.

References / Citations

Compton, J.A., D. Schrire, B. (2020). A reappraisal of Adinobotrys Dunn (Fabaceae) with two new combinations. PhytoKeys 165: 63–67.

Suksamerkun, W., Thongsomchitt, S., Wongkrajang, Y., Temsiririrkkul, R., Kitphati, W., Thongpraditchote, Su. (2013). Screening of antioxidant activity of vegetables in Thailand. JAASP., 2: 254‐261.

Compton, J.A., D. Schrire, B., Könyves, K., Forest, F., Malakasi, P., Mattapha, S., Sirichamorn, Y. (2019). The Callerya Group redefined and Tribe Wisterieae (Fabaceae) emended based on morphology and data from nuclear and chloroplast DNA sequences. PhytoKeys 125: 1–112.

Tunjai, P., Elliott, S. (2012). Effects of seed traits on the success of direct seeding for restoring southern Thailand’s lowland evergreen forest ecosystem. New Forests, 43:319–333.

Contributors

Duangkhae KEONOY