ໝາກມີ້ປ່າ / Monkey fruit

Return to Knowledge Base

ໝາກມີ້ປ່າ / Monkey fruit

Cite
Use
Food
Fibre
Income
Medicine
Shelter
Scientific Name / Family
Artocarpus lacucha Buch.-Ham. / MORACEAE
Synonyms
Artocarpus benghalensis Roxb. ex Wall.
Artocarpus ficifolius W.T.Wang
Artocarpus lakoocha Roxb.
Artocarpus mollis Wall.
Artocarpus reticulatus B.Heyne ex Wall.
Artocarpus yunnanensis H.H.Hu
Saccus lakoocha (Roxb.) Kuntze
Other Names
ໄທ: ປວກຫາດ, ໝາກຫາດໃບໃຫຍ່, ຫາດໝາກມີ້, ຫັດ, ຫາດ, ເຊຢາສູ້, ກາແຍ້, ຕາແປ, ຕາແປງ ແລະ ໝາກມີ້້ປ່າ.
ອັງກິດ: Monkey Jack, Monkey Fruit ແລະ Lakoocha.
Conservation Status
Least Concern
Botanical Description

ຈັດເປັນໄມ້ຢືນຕົ້ນຂະໜາດໃຫຍ່. ລຳຕົ້ນສູງ 15-20 ມ ແລະ ອາດສູງໄດ້ຮອດ 30 ມ, ລຳຕົ້ນມີລັກສະນະຕັ້ງຊື່, ເປັນຟຸ່ມກົມ ຫຼື ແຜ່ກ້ວາງ, ເປືອກມີສີດຳ, ສີເທົາ ຫຼື ສີນ້ຳຕານ, ເປືອກແກ່ມີເນື້ອແຂງ ແລະ ແຕກເປັນເກັດ, ບໍລິເວນເປືອກແຕກມີຢາງໄຫຼອອກມາ, ກິ່ງອ່ອນມີລັກສະນະອວບນ້ຳເລັກນ້ອຍ, ມີເນື້ອໜາ ແລະ ອ່ອນ, ມີຂົນປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ. ໃບດ່ຽວ, ອອກຮຽງສະຫຼັບ, ຮູບຮີ, ຮູບໄຂ່ ຫຼື ຮູບຂອບຂະໜານ, ກ້ວາງ 5-20 ຊມ, ຍາວ 10-30 ຊມ, ໂຄນໃບມົນ, ວ້ຳເຂົ້າ, ແຫຼມ ຫຼື ບ້ຽວ, ຂອບເປັນຄື້ນເລັກນ້ອຍ ຫຼື ເປັນແສກແຂ້ວ, ປາຍມົນ ຫຼື ເປັນຕິ່ງໜາມ, ແຜ່ນໃບໜາຄ້າຍຄືໜັງ, ຜິວໃບດ້ານເທິງສີຂຽວເຂັ້ມ, ມີຂົນຫຍາບເລັກນ້ອຍ, ຜິວໃບດ້ານລຸ່ມເປັນສີຂຽວປົນສີເທົາ, ມີຂົນສີເຫຼືອງກະຈາຍເລັກນ້ອຍ, ໃບອ່ອນມີຂົນແຕ່ເມື່ອໃບແກ່ຜິວຈະລຽບ. ກ້ານໃບຍາວ 2-3 ຊມ, ມີຂົນສີເຫຼືອງກະຈາຍຢ່າງໜາແໜ້ນ. ຫູໃບຮູບຫອກ, ຂະໜາດ 4-5 ຊມ, ມີຂົນປົກຄຸມຢ່າງໜາແໜ້ນ, ຫຼົ່ນງ່າຍ. ຊໍ່ດອກແບບກະຈຸກກົມ, ອອກຕາມງ່າມໃບ, ສີເຫຼືອງປົນສີເທົາ ຫຼື ສີບົວອ່ອນ. ດອກແຍກເພດໃນຕົ້ນດຽວກັນ, ແຕ່ຢູ່ຕ່າງຊໍ່ກັນ. ຊໍ່ດອກເພດຜູ້ຮູບກົມ, ຍາວ 0,8-2 ຊມ, ອອກເປັນຊໍ່ດຽວຕາມງ່າມໃບ ຫຼື ກິ່ງການ, ໂຄນດອກເຊື່ອມຕິດກັນເປັນຫຼອດ. ກາບດອກແຍກອອກເປັນ 2 ພູ. ເກສອນເພດຜູ້ຈຳນວນຫຼາຍ. ຊໍ່ດອກເພດແມ່ອອກຕາມງ່າມໃບດ້ານເທິງ, ຮູບໄຂ່ ຫຼື ຮູບຂອບຂະໜານ, ກ້ວາງປະມານ 0,8-1,2 ຊມ, ຍາວ 1,2-2,3 ຊມ. ກາບດອກມີ 4 ກາບ. ກີບດອກປາຍແຍກເປັນຍັກ. ກ້ານຊໍ່ດອກຍາວ 2,5-3,5 ຊມ. ໝາກລວມ, ມີເນື້ອ, ໝາກກົມຂ້ອຍຂ້າງບິດ, ມີຂະໜາດເສັ້ນຜ່າສູນກາງ 1,2-3,8 ຊມ, ຜິວຂຸຂັງ ແລະ ມີຂົນນຸ້ມ, ໝາກອ່ອນເປັນສີຂຽວ, ໝາກແກ່ເປັນສີເຫຼືອງປົນສີນ້ຳຕານ. ແກ່ນມີຈຳນວນຫຼາຍ, ຮູບຂອບຂະໜານ ຫຼື ຮູບເກືອບກົມ, ຂະໜາດປະມານ 1,2 ຊມ, ສີນ້ຳຕານ ຫຼື ສີເທົາ.

Description of Use

ອາຫານ:

  • ໃບ ຫຼື ຍອດອ່ອນ: ນຳມາເປັນເຄື່ອງຄຽງກິນກັບແຈ່ວ, ລາບ ຫຼື ກ້ອຍ.
  • ເປືອກ: ມີຣົດຊາດຟາດສາມາດນຳມາຄ້ຽວກັບໝາກແທນສີສຽດໄດ້.
  • ໝາກສຸກ: ສາມາດຮັບປະທານເປັນໝາກໄມ້ໄດ້.

ສັບພະຄຸນ:

  •  ຮາກ: ຕົ້ມດື່ມເປັນຢາແກ້ເຈັບເສັ້ນ, ແກ້ພິດຮ້ອນໃນ, ແກ້ໄຂ້, ຊ່ວຍຂັບພິດ, ຊ່ວຍບຳລຸງເລືອດ ແລະ ແກ້ການອຸດຕັນຂອງເສັ້ນເລືອດ.
  • ເປືອກໄມ້: ນຳມາຕົ້ມດື່ມເປັນຢາແກ້ໄຂ້, ຊ່ວຍຂັບພິດ, ຂັບແມ່ທ້ອງ ແລະ ຊ່ວຍຮັກສາແຜ.
  • ແກ່ນຕົ້ນ: ເປັນຢາແກ້ລົມ, ຊ່ວຍຂັບເລືອດ,  (ແກ່ນ, ແກນເນື້ອໄມ້, ຝຸ່ນຜົງແຫ້ງຂອງໝາກ), ແກ້ເສັ້ນເອັນອັກເສບ (ແກ່ນ, ແກນເນື້ອໄມ້), ແກ້ອາການອາຫານບໍ່ຍ່ອຍ, ແກ້ອາການຈຸກແໜ້ນ, ແກ້ທ້ອງອືດທ້ອງເຟື້, ຊ່ວຍຂັບລົມ, ພາຍລົມ, ມີສັບພະຄຸນເປັນຢາລະບາຍ, ແກ້ອາການບໍ່ຖ່າຍ.
  • ຜົງໝາກມີ້ປ່າ: ແກ້ກະໄສລົມ, ລະລາຍເລືອດ, ແກ້ອາການເບື່ອອາຫານ, ແກ້ອາການຂາດນ້ຳ, ແກ້ອາກນທ້ອງອືດ, ອືດທ້ອງ, ຮັກສາຝີໃນທ້ອງ, ຊ່ວຍຂັບປັດສະວະ, (ແກ່ນ, ຝຸ່ນຜົງຂອງໝາກ), ເປັນຢາຖ່າຍພິດ, ພະຍາດເສັ້ນດ້າຍ, ພະຍາດແມ່ທ້ອງກົມ, ພະຍາດແມ່ທ້ອງຝອຍ (ໃຊ້ຝຸ່ນຜົງຂອງໝາກ 3-5 ກຼາມມາລະລາຍນ້ຳດື່ມກ່ອນອາຫານເຊົ້າ ຫຼັງຈາກນັ້ນໃຫ້ກິນຢາຖ່າຍເຂົ້າໄປ), ແກ້ອາການເຈັບຕາມຕົນຕົວ, ຊ່ວຍແກ້ຜື່ນຄັນ ແລະ ຄາຍເຄືອງ.
  • ແກ່ນ: ບຳລຸງໝາກໄຂ່ຫຼັງແກ້ເສບ, ຂັບລົມໃນກະເພາະອາຫານ, ແກ້ອາການຈິດໃຈບໍທຸນທ່ຽງ, ໃຈສັ່ນ, ແກ້ອາການນອນບໍ່ຫຼັບ, ເປັນຢາແກ້ໄຂ້ຕ່າໆ, ຊ່ວຍຂັບເສມຫະ, ແກ້ຫອບຫືດ, ແກ້ທ້ອງໃຄ່, ທ້ອງໃຫຍ່,  ຊ່ວຍແກ້ນ້ຳຢາງເຫຼືອງອັກເສບ ແລະ ແກ້ອາການປະດົງຂໍທຸກຊະນິດ.
  • ໃບ: ແກ້ພະຍາດບວມນ້ຳ.
  • ຢາງ ແລະ ແກ່ນ: ມີສັບພະຄຸນເປັນຢາຖ່າຍ.

ພືດເສັ້ນໄຍ: ເສັ້ນໄຍຈາກເປືອກສາມາດນຳມາເຮັດເຊືອກໄດ້.

ສິ່ງປຸກສ້າງ: ເນື້ອໄມ້ມີຄວາມໜຽວ, ແຂງ, ປວກ ແລະ ມອດບໍ່ກິນ, ຕົບແຕ່ງງ່າຍ, ເພາະສະນັ້ນຈຶ່ງນິຍົມນຳມາເຮັດເສົາເຮືອນ, ສ້າງເຮຶອນ, ເຮັດຂົວ, ເຄື່ອງມືທາງການກະເສດ ແລະ ຍັງນຳມາເຮັດຟໍນິເຈີແຕ່ງບ້ານໄດ້ອີກ.

ສິນຄ້າ: ປະຈຸບັນມີການນຳສານສະກັດຈາກໝາກມີ້ປ່າມາເປັນພະລິດຕະພັນຄີມທາຜິວ, ເຊລຳບຳລຸງຜິວ ເນື່ອງຈາກສານສະກັດຈາກໝາກມີ້ປ່າມີປະສິດທິພາບຢັບຢັ້ງເອັນໄຊມ໌ tyrosinase ແລະ ມີປະສິດທິພາບໃນການຢັບຢັ້ງການສ້າງເມລານິນເຮັດໃຫ້ຜິວຂາວຂຶ້ນ.

ດ້ານນິເວດວິທະຍາ: ຕົ້ນໝາກມີ້ປ່າສາມາດປູກເປັນໄມ້ໃຫ້ຮົ່ມ ແລະ ຊ່ວຍປ້ອງກັນການພັງທະລາຍຂອງດິນ.

ໝາຍເຫດ: ຫ້າມກິນໝາກມີ້ປ່າກັບນ້ຳຮ້ອນເພາະຈະເຮັດໃຫ້ເຈັບທ້ອງ, ຖອກທ້ອງ ຫຼື ເກີດອາການປວດຮາກຢ່າງຮຸນແຮງໄດ້ ຫຼື ບາງຄົນອາດມີອາການແພ້ໄດ້.

      ນອກຈາກນີ້ແລ້ວໝາກມີ້ປ່າຍັງສາມາດນຳມາເປັນອາຫານສັດເພື່ອຊ່ວຍເພີ່ມການຂັບນ້ຳນົມຂອງສັດ, ນຳເປືອກມາຕົ້ມກັບນ້ຳຮັກສາສິວ, ຮາກສາມາດນຳມາສະກັດສີຍ້ອມຜ້າໄດ້ໂດຍໃຫ້ສີເຫຼືອງ.

References / Citations
Gardner, E.M., Chaveerach, A., Sudmoon, R., Zerega, N.J.C. (2020). Two new species of Artocarpus (Moraceae) from Thailand and Vietnam. Phytotaxa 453(3): 265–274.
Jagtap, U.B., Bapat, V.A. (2010). Artocarpus: A review of its traditional uses, phytochemistry and pharmacology. Journal of Ethnopharmacology 129: 142–166.
Hossen, S., Hossain, M.K. (2018). Conservation status of plants in HIMCHARI National Park COX'S BAZAR Bangladesh. J. biodivers. conserv. bioresour. manag. 4(2).
Gardner, E.M., Zerega, N.J.C. (2020). Taxonomic updates to Artocarpus subgenus Pseudojaca (Moraceae), with a particular focus on the taxa in Singapore. Gardens' Bulletin Singapore 72(2): 173–213.
Hossain, M.F., Islam, M.A., Akhtar S., Numan, S.M. (2016). Nutritional value and medicinal uses of Monkey Jack fruit (Artocarpus lakoocha). International Research Journal of Biological Sciences 5(1), 60-63.
Dutta Pramanick, D. (2017). A Synoptic Account of the Family Moraceae in Uttarakhand. eJournal of Applied Forest Ecology (eJAFE), 5(1): 17-26.
Berg, C.C., Corner, E.J.H., Jarrett, F.M. (2006). MORACEAE genera other than FICUS. Flora Malesiana, Series 17(1): 1–152.
Contributors
Duangkhae KEONOY
Contribute